Gospodarka o obiegu zamkniętym – co to jest?
Gospodarka o obiegu zamkniętym to model produkcji i konsumpcji, który polega na dzieleniu się, pożyczaniu, ponownym użyciu, naprawie, odnawianiu i recyklingu istniejących materiałów i produktów tak długo, jak to możliwe. W ten sposób wydłuża się cykl życia produktów. W praktyce oznacza to ograniczenie odpadów do minimum. Kiedy cykl życia produktu dobiega końca, surowce i odpady, które z niego pochodzą, powinny zostać w gospodarce, dzięki recyklingowi. Można je z powodzeniem wykorzystać ponownie, tworząc w ten sposób dodatkową wartość.
Takie podejście kontrastuje z tradycyjnym, liniowym modelem ekonomicznym, który opiera się na schemacie „weź – wyprodukuj – użyj – wyrzuć”. Model linearny opiera się na dużych ilościach tanich i łatwo dostępnych materiałów i energii. Elementem tego modelu jest także tzw. „planowana zużywalność”, czyli projektowanie produktów w taki sposób, żeby po określonym czasie przestały działać. Parlament Europejski wezwał do wprowadzenia środków, które zapewnią, że na rynek będą trafiać produkty wysokiej jakości i trwałe.
Korzyści: dlaczego konieczne jest przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym?
Ochrona środowiska
Ponowne wykorzystanie i recykling produktów spowalnia wykorzystanie zasobów naturalnych, ogranicza niszczenie krajobrazu i siedlisk oraz pomaga ograniczyć utratę różnorodności biologicznej.
Kolejną korzyścią z gospodarki o obiegu zamkniętym jest redukcja całkowitej rocznej emisji gazów cieplarnianych. Według Europejskiej Agencji Środowiska, procesy przemysłowe i użytkowanie produktów odpowiadają za 9,1% emisji gazów cieplarnianych w UE, podczas gdy gospodarka odpadami odpowiada za 3,3%.
Tworzenie bardziej wydajnych i zrównoważonych produktów od samego początku pomogłoby zmniejszyć zużycie energii i zasobów, ponieważ szacuje się, że ponad 80% wpływu produktu na środowisko jest określane na etapie projektowania.
Przejście na bardziej niezawodne produkty, które można ponownie wykorzystać, ulepszyć i naprawić, zmniejszyłoby ilość odpadów. Opakowania stanowią coraz większy problem i każdy Europejczyk wytwarza średnio prawie 180 kg odpadów opakowaniowych rocznie. Dlatego należy rozwiązać problem nadmiernych opakowań i ulepszyć ich konstrukcję, aby wspierać ponowne użycie i recykling.
Zmniejszenie zależności od surowców
Światowa populacja rośnie, a wraz z nią zapotrzebowanie na surowce. Jednak podaż kluczowych surowców jest ograniczona.
Ograniczone zasoby oznaczają również, że niektóre kraje UE są zależne od innych jeśli chodzi o surowce. Według Eurostatu, UE importuje ok. połowę zużywanych przez siebie surowców.
Całkowita wartość wymiany handlowej (import plus eksport) surowców między UE a resztą świata prawie się potroiła od 2002 r., przy czym eksport rośnie szybciej niż import. Niezależnie od tego, UE nadal importuje więcej niż eksportuje. W 2021 r. spowodowało to deficyt handlowy w wysokości 35,5 mld euro.
Recykling surowców zmniejsza ryzyko związane z dostawami, takie jak zmienność cen, problemy z dostępnością i zależność od importu.
Dotyczy to zwłaszcza surowców kluczowych, potrzebnych do produkcji technologii krytycznych dla osiągnięcia celów klimatycznych, takich jak akumulatory i silniki elektryczne.
Tworzenie miejsc pracy i oszczędności dla konsumentów
Przejście na gospodarkę o bardziej zamkniętym obiegu mogłoby zwiększyć konkurencyjność, pobudzić innowacje i wzrost gospodarczy oraz stworzyć miejsca pracy (700 000 miejsc pracy w samej UE do 2030 r.).
Jakie są korzyści z przejścia do gospodarki o obiegu zamkniętym?
Zapobieganie powstawaniu odpadów, ekoprojekt, ponowne użycie i tym podobne działania mogą przynieść przedsiębiorstwom w UE oszczędności, prowadząc jednocześnie do ograniczenia całkowitej rocznej emisji gazów cieplarnianych. Obecnie produkcja materiałów, których używamy na co dzień, odpowiada za 45% emisji CO2.
Przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym może przynieść korzyści, takie jak: zmniejszenie presji na środowisko, zwiększenie bezpieczeństwa dostaw surowców, zwiększenie konkurencyjności, pobudzenie innowacji, wzrostu gospodarczego (dodatkowe 0,5% PKB) i zatrudnienia (700 000 nowych miejsc pracy w samej UE do 2030 r.). Może również zapewnić konsumentom bardziej trwałe i innowacyjne produkty, co daje oszczędności i lepszą jakość życia.
Przeprojektowanie materiałów i produktów do użytku w obiegu zamkniętym pobudziłoby również innowacyjność w różnych sektorach gospodarki.