Według Ustawy o odpadach proces odzysku R10 polega na obróbce odpadów na powierzchni ziemi przynoszącej korzyści dla rolnictwa lub poprawę stanu środowiska; popularnie – na wykorzystaniu odpadów w rolnictwie.
Warunki użycia różnych odpadów organicznych do celów nawozowych określa rozporządzenie w sprawie procesu odzysku R10 [1]. Pozwala ono wykorzystywać określone rodzaje odpadów jako nawozy.
Postawiono syntetyczny warunek stosowania odpadów w taki sposób i w takiej ilości, aby nie spowodowało to pogorszenia jakości gleby, ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych nawet w przypadku długotrwałego stosowania.
Rozporządzenie szczegółowo określa rodzaje odpadów dopuszczonych do takiego odzysku – można je znaleźć w załączniku do rozporządzenia.
Kolejnym warunkiem jest, aby odpady były stosowane równomiernie na powierzchni gleby, wymieszane do głębokości 30 cm i były przykryte lub wymieszane z glebą.
Podstawą każdej klasyfikacji odpadów przydatnych do stosowania w rolnictwie są odpowiednio dobrane kryteria o charakterze fizykochemicznym, biologicznym, technologicznym, ekonomicznym takie jak:
- źródło pochodzenia – sfera powstawania,
- kryterium surowcowe,
- stan skupienia,
- skład chemiczny,
- toksyczność,
- stopień zagrożenia dla środowiska,
- stopień przydatności (branżowej) do dalszego wykorzystania
Wydzielono cztery grupy opadów, a każdy odpad ma nadany swój kod:
- Odpady zawierające wapń (12)
Znajdziemy wśród nich zarówno pyły i odpadki z kruszenia kamieni wapiennych jak i odpady produkcyjne np. wapna z cukrowni, z gaszenia , pokarbidowe itp.
- aby je zastosować, muszą być spełnione wymagania dotyczące dopuszczalnych wartości zanieczyszczeń; dopuszczalna dawka odpadu została ustalona z uwzględnieniem stopnia zakwaszenia gleby, sposobu jej użytkowania, jakości odpadu oraz zaleceń odnośnie do wapnowania.
- posiadacz odpadów (czyli ten, który nam je przekazuje) dysponuje wynikami badań potwierdzającymi jakość odpadów i jakość gleb, na których odpady mają być stosowane, wykonanych przez certyfikowane laboratorium
- odpady mają być stosowane równomiernie na powierzchni gleby do głębokości 30 cm i są przykryte glebą lub są z nią wymieszane; na piaskach luźnych, słabogliniastych oraz piaskach gliniastych lekkich, wolno stosować te odpady, jeżeli poziom wód gruntowych znajduje się na głębokości nie mniejszej niż 1,5 m,
- odpady są stosowane poza okresem wzrostu i rozwoju roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi (czas od siewu albo sadzenia do zbioru)
- Osady ściekowe (10)
Zgodnie z polskim prawodawstwem, termin „osady ściekowe” powinniśmy rozumieć jako specyficzny odpad powstający w oczyszczalniach ścieków w wyniku procesów oczyszczania ścieków[2]. Ze względu na rozwijającą się gospodarkę rośnie ilość powstających osadów ściekowych, co z kolei wzbudza wiele kontrowersji związanych z ich zagospodarowaniem, składowaniem bądź usuwaniem.
Posiadacz odpadów (właściciel oczyszczalni ) dysponuje wynikami badań potwierdzającymi jakość odpadów i jakość gleb, na których odpady mają być stosowane, wykonanych przez certyfikowane laboratorium (przy czym uwzględnia się potencjalnie niebezpieczne skażenia bakteriologiczne, zawartość metali ciężkich, innych szkodliwych substancji chemicznych).
Dopuszczalna dawka osadów została ustalona z uwzględnieniem zasobności gleby, sposobu jej użytkowania, jakości odpadu oraz zapotrzebowania roślin na składniki pokarmowe, a także zasad dobrej praktyki rolniczej.
Pozostałe wymogi jak w punktach a.b.c.d. dla odpadów wapniowych.
Rolnik ma spełnić wymagania, które otrzyma na piśmie i dotyczące dawki, terminów i roślin, jakie wolno mu będzie uprawiać.
Dopuszcza ono wykorzystanie tych odpadów metodą R10 do celów nieprzemysłowych, takich jak rekultywacja terenów przeznaczonych na cele rolne, rekultywacja terenów zielonych, stosowanie w rolnictwie jako nawóz, stosowanie do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu, itp.
Ze względu na dużą zawartość substancji organicznej, stanowiącej doskonałą pożywkę dla mikroorganizmów oraz substancji wykorzystywanych do tworzenia humusu, stosowanie osadów ściekowych ma pozytywny wpływ na procesy biochemiczne. Ponieważ osady powstały z materii organicznej (roślinnej, zwierzęcej), zawierają wszystkie niezbędne makroelementy dla roślin. Największą wartość nawozową (najwyższą zawartość N, P, K, Ca, Mg oraz mikroelementów) mają osady powstające ze ścieków komunalnych, z wiejskich oczyszczalni oraz ze ścieków przemysłu rolno-spożywczego.
Odzysk metodą R10 osadów ściekowych
Źródło: Kompostownia Słupsk
- Odpady zawierające duże ilości substancji organicznej, z wyłączeniem osadów ściekowych (22)
Znajdziemy tu wiele różnorakich odpadów pochodzenia organicznego.
Odpadowa masa roślinna – po rozdrobnieniu i częściowemu rozłożeniu (np. kompost); Osady z oczyszczania stawów służących do hodowli lub chowu ryb; Odchody zwierząt gospodarskich – z uwzględnieniem zasad programu azotanowego; odpady z produkcji leśnej, drewno, trociny, wióry, ścinki, kora; wytłoki i wysłodki, grzybnia popieczarkarska.
Przefermentowane odpady po suchej fermentacji odpadów ulegających biodegradacji zbieranych selektywnie (np. komunalne – mogą być użyte tylko na terenach nierolniczych.
Przefermentowane odpady z beztlenowego rozkładu odpadów zwierzęcych i roślinnych (pofermenty) – w ich przypadku są spełnione wymagania jak dla nawozów określone w przepisach ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu oraz wymagania dotyczące dopuszczalnych wartości zanieczyszczeń określonych dla nawozów.
W odniesieniu do gleb, na których odpady mają być stosowane: ilość metali ciężkich w wierzchniej warstwie gruntu (do głębokości 0–25 cm) nie przekracza wartości dopuszczalnych określonych dla stosowania komunalnych osadów ściekowych i są spełnione wymagania dotyczące szczegółowego sposobu stosowania nawozów.
Zastosowanie mają wymogi jak w punktach a.b.c.d. dla odpadów wapniowych
- Odpady mineralne (10)
Zastosowanie mają wymogi jak w punktach a.b.c.d. dla odpadów wapniowych
[1] Dz.U. 2015/132 Rozporządzenie Min. Środ. z dn. 20 stycznia 2015 r. w sprawie procesu odzysku R10
[2] W Polsce zasady postępowania z osadami ściekowymi reguluje Ustawa z dn. 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. 2001 Nr 62 poz. 628, z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz. U. 2010 Nr 137 poz. 924) oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 14 listopada 2007 r. w sprawie procesu odzysku R10 (Dz. U. 2007 Nr 228 poz. 1685).