Poniżej przedstawiamy kilka kategorii odpadów, jakie mogą powstawać w gospodarstwie rolnym.
Środki ochrony roślin, ich resztki i opakowania po nich
Do odpadów niebezpiecznych należą opakowania po środkach ochrony roślin, produktach biobójczych, nawozach i adiuwantach.
Postępowanie z resztkami cieczy użytkowej i opakowaniami jest szczegółowo wyjaśnione w etykiecie – instrukcji stosowania, dołączonej do każdego środka ochrony roślin! Treść każdej etykiety znajdziemy także na stronie:
https://www.gov.pl/web/rolnictwo/etykiety-srodkow-ochrony-roslin
Gdzie oddać? W Polsce funkcjonuje System Zbiórki Opakowań PSOR (Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin) , w ramach którego w całym kraju są zbierane i przetwarzane opakowania po środkach produkcji rolnej.
Koszty funkcjonowania systemu w całości ponoszą producenci i importerzy środków ochrony roślin. System działa w ten sposób, że użytkownik oddaje do sklepu czy hurtowni czyste, trzykrotnie wypłukane opakowania, sklep przechowuje opakowania do czasu odbioru przez operatora Systemu, czyli firmę REMONDIS. Firma ta odbiera opakowania zgromadzone w specjalnych workach, jeśli sklep/hurtownia zgromadzi przynajmniej dziesięć takich worków. Poglądowa lista sklepów przyjmujących opakowania znajduje się na stronie https://systempsor.pl/punkty-odbioru/. Na stronie możemy wpisać większe miasto w okolicy lub skorzystać z mapy interaktywnej – wyświetlą się najbliższe punkty odbioru opakowań (rysunek 4). Warto zaznaczyć, że nie ma obowiązku okazywania dowodu zakupu, a zwrot opakowania nie musi odbywać się w tym samym punkcie sprzedaży, w którym dokonaliśmy zakupu. Trzeba jednak mieć ze sobą specjalny formularz zwrotu odpadu i przedstawić go u sprzedawcy do podpisu. Posiadamy wtedy potwierdzenie spełnienia obowiązku prawnego, jakim jest zwrot opakowań po środkach ochrony roślin. Będzie to przydatny dokument przy kontrolach gospodarstwa przez ARiMR lub WIORIN. Opakowania odbierane w Systemie PSOR muszą być oznaczone piktogramami ostrzegawczymi, które potwierdzają toksyczność środka. Opakowania po środkach nietoksycznych, które nie zagrażają środowisku naturalnemu, traktujemy jak zwykłe odpady. Należy spełnić kilka warunków, wyjaśnionych przejrzyście na stronie PSOR:
Folie rolnicze
W momencie kiedy Chiny przestały kupować plastiki z krajów Unii Europejskiej, problematyczna stała się kwestia zagospodarowania zużytych w gospodarstwie folii. To wtedy rozpoczęła się seria pożarów wysypisk śmieci. Biorąc pod uwagę, że rolnictwo zużywa bardzo duże ilości różnych rodzajów folii (np. folie do tworzenia balotów sianokiszonek, folie czarne do przykrywania międzyrzędzi w uprawach owoców miękkich, czy też worki plastikowe do pakowania nawozów sztucznych), jest to obecnie poważny problem.
Folie rolnicze nie mogą być traktowane jako odpady komunalne. W 2023 roku zakończyła się realizacja programu „Usuwanie folii rolniczych i innych odpadów pochodzących z działalności rolniczej”, w ramach którego gminy mogły starać się o dofinansowanie do tego typu działań, w związku z czym za przekazywanie takich odpadów do wyznaczonego przez gminę punktu zbioru i ich utylizację rolnicy nie ponosili kosztów. Rolnik, aby indywidualnie oddać folię do utylizacji, musi zapłacić kilkaset złotych za tonę. W 2023 roku w prowadzonym naborze, dofinansowanie do usuwania folii rolniczych przysługiwało w zakresie przedsięwzięć w transporcie oraz odzysku lub unieszkodliwienia tych odpadów. Beneficjentami programu były jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, natomiast ostatecznymi odbiorcami korzyści z naboru byli rolnicy. W 2024 nie dofinansowano odbioru folii. NFOŚiGW zaznaczyło, że uruchomienie kolejnego naboru wniosków będzie zależne przede wszystkim od dostępności środków w budżecie na realizację tego programu.
Zepsute urządzenia elektryczne oraz zużyte baterie i akumulatory
Elektrośmieci, czyli urządzeń zasilanych prądem, a także baterii i akumulatorów, nie wolno wyrzucać z odpadami komunalnymi. Mogą one zawierać cenne surowce, szkodliwe substancje, bądź spowodować pożar, wybuch lub awarię w sortowni odpadów. Dlatego wymagają specjalnego postępowania przy utylizacji.
Gdzie oddać? Wiele sklepów oferuje możliwość zwrotu zużytych urządzeń, baterii i akumulatorów podczas zakupu nowych. Można je też oddać do gminnego Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK).
Zużyte opony od maszyn rolniczych
Gdzie oddać? Opony rolnicze można przekazać do instytucji, które zajmują się ich zbieraniem i utylizacją, np. Centrum Utylizacji Opon Organizacja Odzysku SA, do firm, które przerabiają je na granulat (recyklerzy) lub do zakładów, które wykorzystują opony jako paliwo (cementownie, elektrociepłownie).
Każdy pojazd w pewnym momencie wymaga wymiany opon na nowe. W przypadku samochodów osobowych i ciężarowych sprawa jest prosta – wystarczy zostawić je do utylizacji w zakładzie wulkanizacyjnym przy okazji wymiany. Trudniej jest się pozbyć opon od maszyn rolniczych z uwagi na duże gabaryty i wiążące się z tym utrudnienia (transport, utylizacja). Stąd na tyłach wielu gospodarstw często piętrzą się stosy zużytych opon.
Oleje i smary przepracowane (odpadowe)
Oleje odpadowe – do tej grupy zalicza się wszelkie oleje smarowe lub przemysłowe, które nie nadają się już do stosowania, zwłaszcza oleje z silników spalinowych i oleje przekładniowe, a także oleje smarowe, do turbin, czy oleje hydrauliczne.
Przechowywane muszą być w wydzielonych pojemnikach wykonanych z materiałów trudnopalnych, odpornych na działanie olejów odpadowych, odprowadzających ładunki elektryczności statycznej, wyposażonych w szczelne zamknięcia, zabezpieczonych przed stłuczeniem z napisem „Oleje odpadowe”. Oleje odpadowe magazynuje się w miejscach utwardzonych, zabezpieczonych przed zanieczyszczeniami gruntu i opadami atmosferycznymi, wyposażonych w urządzenia lub środki do zbierania wycieków tych odpadów. Przed przekazaniem firmie odbierającej olej rolnik jest obowiązany do sprawdzenia, czy firma ta ma prawo odbierać i przetwarzać oleje.
Azbest
Azbest dobrze zabezpieczony i nieuszkodzony nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Jednak te wyroby azbestowe, które zostały zakwalifikowane do wymiany, trzeba natychmiast usunąć. Wszystkie wyroby azbestowe muszą być usunięte do 2032 roku.
Jeżeli pokrycia ulegają uszkodzeniu i trzeba usunąć wyroby azbestowe z gospodarstwa, może tego dokonać tylko specjalistyczna firma, która posiada uprawnienia, odpowiedni sprzęt i przeszkolonych pracowników oraz zatwierdzony przez twojego starostę program gospodarowania odpadami niebezpiecznymi.
Wykonawca prac polegających na zabezpieczeniu lub usunięciu wyrobów zawierających azbest obowiązany jest do zgłoszenia zamiaru przeprowadzenia tych prac właściwemu organowi nadzoru budowlanego, właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy oraz właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu, w terminie co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem prac.
Do usunięcia azbestu przysługuje wsparcie. Wsparcie może być udzielone osobie fizycznej, która podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników[1] jako rolnik, lub której przyznano płatności bezpośrednie[2] co najmniej w roku poprzedzającym rok złożenia wniosku o objęcie wsparciem, jeżeli:
- jest właścicielem lub współwłaścicielem budynku, na którym będzie wymieniane pokrycie dachu;
- ma nadany numer identyfikacyjny w trybie przepisów ustawy[3];
- jest pełnoletnia.
Wsparcia udziela się na wymianę pokrycia dachu wykonanego z wykorzystaniem wyrobów zawierających azbest przez zastąpienie go nowym pokryciem dachu wolnym od wyrobów zawierających azbest na budynkach służących do produkcji rolniczej, na powierzchni nie większej niż 500 m2. Do tego rodzaju wyrobów zalicza się głównie faliste płyty azbestowo-cementowe (tzw. eternit), ale również i inne materiały stosowane jako pokrycia dachowe, jak np. płyty KARO czy też płyty prasowane.
Wsparcie przyznaje się w oparciu o standardową stawkę jednostkową w wysokości 40% kwoty stanowiącej iloczyn standardowej stawki jednostkowej i, odpowiednio, powierzchni wymienianego pokrycia dachu, co stanowi 40 zł/m2 [4]. Wsparcie przyznaje się i wypłaca do wysokości limitu, który w okresie realizacji KPO wynosi maksymalnie na jednego ostatecznego odbiorcę wsparcia w wysokości 20 000 zł.Na realizację przedsięwzięcia może być przyznana i wypłacana zaliczka w wysokości 50% wartości wsparcia, o ile wnioskodawca wystąpił o przyznanie tej zaliczki we wniosku o objęcie wsparciem.
Zgłoszenie można złożyć w Urzędzie Gminy: w wersji papierowej, które można dostarczyć osobiście lub wysłać je za pomocą przesyłki poleconej lub w wersji elektronicznej poprzez wysłanie go za pomocą Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (ePUAP) lub za pomocą poczty e-mail. Wniosek o objęcie przedsięwzięcia wsparciem składa się w formie elektronicznej, za pomocą systemu teleinformatycznego ARiMR – PUE, udostępnionego pod adresem https://epue.arimr.gov.pl.
Wsparcia udziela się do wymiany pokrycia dachowego na budynkach służących do produkcji rolniczej, a więc: obory; chlewnie; stajnie; owczarnie; kurniki – wszystkie budynki, w których przetrzymywany jest drób; pieczarkarnie; stodoły; wiaty – budowle wzniesione na słupach i pokryte dachem, obudowane lub nie, które służą do przechowywania zboża, słomy, siana, maszyn rolniczych itp.; garaże wolnostojące lub szeregowe służące do przechowywania ciągników lub innych maszyn lub urządzeń rolniczych; budynki wielofunkcyjne – wszystkie budynki wielofunkcyjne, w których część powierzchni wykorzystywana jest dla zwierząt, część jako magazyn dla działalności rolniczej; inne budynki i pomieszczenia – wszystkie budynki i budowle gospodarcze służące produkcji rolniczej wcześniej niewymienione, np. kuchnie letnie, itp.
Nie będą obejmowane wsparciem budynki, które nie służą do produkcji rolniczej: budynek mieszkalny (niezależnie od tego, czy jego część jest wykorzystywana do prowadzenia produkcji rolniczej); stolarnia; warsztat samochodowy; garaż przeznaczony wyłącznie na samochód osobowy; budynek handlowo-usługowy; inne budynki niesłużące produkcji rolniczej, np. zakład fryzjerski.
Nie trzeba przedstawiać ARiMR faktur oraz innych dowodów księgowo-finansowych jako załączników do wniosku o wypłatę wsparcia. Z uwagi na ryczałtową formę płatności faktury za usługi budowlane i wykonawcze lub potwierdzające zakup nowego pokrycia dachu nie będą podlegały weryfikacji przez ARiMR.
[1] Dz. U. z 2022 r. poz. 933, z późn. zm.
[2] Dz. U. z 2022 r. poz. 1775.
[3] Dz. U. z 2022 r. poz. 203, 219 i 1270.
[4] W 2024 r.